Trauma, een ingewikkeld samenspel tussen tegenspoed en de menselijke psyche, laat een onuitwisbare indruk achter op ons zenuwstelsel. Stel je jouw zenuwstelsel voor als een dirigent die het symfonieorkest van onze reacties op de wereld leidt. Maar wanneer trauma toeslaat, wordt dit symfonieorkest bruut verstoord en galmt er ineens een valse weerklank door de gangen van onze fysiologie.
Trauma en ons zenuwstelsel
Trauma omvat in essentie elk incident dat zo’n impact maakt, dat het ons vermogen om ermee om te gaan verstoort. Trauma kan de werking van ons brein en ons zenuwstelsel beïnvloeden. Dr. Gabor Maté beschrijft trauma treffend als “Een psychische wond die verhardt tot een litteken en ons neurobiologische landschap verandert.” Denk aan het kind dat chronisch wordt misbruikt, de soldaat die terugkeert uit de oorlog, of iemand die ter nauwer nood een zwaar ongeluk heeft overleefd maar zich daarna weer in het verkeer moet begeven. Zij hebben een zenuwstelsel dat voortdurend op scherp staat, klaar om te overleven in een wereld die voortdurend als bedreigend wordt ervaren.
De rol van de nervus vagus
Centraal in ons begrip van trauma en het zenuwstelsel staat de nervus vagus, een belangrijke speler bij het reguleren van onze autonome reacties. Psychiatrieprofessor Stephen Porges, bedenker van de Polyvagaaltheorie, legt uit: “De nervus vagus fungeert als een biologische rem, moduleert onze reacties op stress en bevordert gevoelens van veiligheid en verbondenheid.” Echter, bij waargenomen dreiging orkestreert de nervus vagus een cascade van fysiologische reacties, van de vecht-of-vluchtreactie tot terugkeer naar de rust-en-verteringstoestand, waardoor onze ervaringen van veiligheid en dreiging worden gevormd.
Omgaan met chronische stress en disregulatie
Chronische stress, een veelvoorkomende metgezel van trauma, kan een ravage aanrichten in ons zenuwstelsel, waardoor er een continue staat van disregulatie in stand wordt gehouden. Dr. Deb Dana, een pionier op het gebied van de regulatie van het zenuwstelsel, benadrukt dat “Chronische stress het delicate evenwicht van ons autonome zenuwstelsel verstoort, waardoor we kwetsbaar worden voor een scala aan lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen.” Van slapeloosheid tot gastro-intestinale klachten, de effecten van chronische stress worden feilloos opgepikt door ons lichaam en manifesteren zich als symptomen van disregulatie.
Verkennen van coping mechanismen
In geval van trauma, mobiliseert ons zenuwstelsel vaak coping-mechanismen die gericht zijn op het herstellen van ons evenwicht. Deze coping-mechanismen kunnen zich op verschillende manieren manifesteren, zoals verhoogde prikkelbaarheid, emotionele verdoving, vermijdingsgedrag of fysiologische reacties zoals een verhoogde hartslag of zweten. Het doel van deze coping-mechanismen is ons te helpen de overweldigende stress van de traumatische ervaring te beheersen en terug te keren naar een toestand van psychologisch en fysiologisch evenwicht. Hoewel beoefening van mindfulness, yoga en ademhalingsoefeningen de regulatie en veerkracht van het zenuwstelsel bevorderen, is het belangrijk om te erkennen dat niet al onze coping-mechanismen gunstig zijn. Dr. Peter Levine, een vooraanstaand trauma-expert zegt hierover: “Verslavingen kunnen ook dienen als coping-mechanismen, zij het op een negatieve manier, door tijdelijke verlichting te bieden maar tegelijkertijd de onderliggende ontregeling te verergeren.” Door ons bewustzijn te vergroten en technieken toe te passen die helpen ons zenuwstelsel te reguleren, kunnen we werken aan herstel.
Conclusie
Terwijl we de complexiteit van trauma en het zenuwstelsel ontrafelen, staan we even stil bij de opmerkelijke veerkracht die in ons menselijk lichaam is geprogrammeerd. Van de ingewikkelde wisselwerking van de nervus vagus tot diverse coping-mechanismen: ons zenuwstelsel vertoont een buitengewoon vermogen tot aanpassing en genezing. Door ons bewustzijn hierover te vergroten en nieuwe inzichten te integreren zetten we stappen richting heling en persoonlijke groei.
Referenties:
Dana, D. (2018). The Polyvagal Theory in Therapy: Engaging the Rhythm of Regulation.
Levine, P. A. (2010). In an Unspoken Voice: How the Body Releases Trauma and Restores Goodness.
Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory: Neurophysiological Foundations of Emotions, Attachment, Communication, and Self-regulation.
Siegel, D. J. (2012). The Developing Mind: How Relationships and the Brain Interact to Shape Who We Are.
